Veilig en gezond opgroeien in Nederland
Niet altijd vanzelfsprekend

Geert Jan van Dijk is bij Save the Children Nederland verantwoordelijk voor de hulpprogramma’s die in eigen land worden uitgevoerd. “Dat doen we nu ruim tien jaar, omdat steeds duidelijker werd dat ook in Nederland kinderen te maken hebben met allerlei problemen. Zo groeien er naar schatting tussen de 120.000 tot 150.000 kinderen op in armoede. Ook gaan er teveel kinderen uit de asiel opvang niet naar school. Veel daarvan staan op een wachtlijst. Daarnaast neemt ook de vraag naar mentale zorg toe. Heel schrijnend allemaal.”

Kinderrechtencomité zeer kritisch

Iedere vijf jaar kijkt het Kinderrechtencomité van de Verenigde Naties hoe het gesteld is met de kinderrechten in landen. Geert Jan: “Daarbij scoort Nederland niet echt goed. Zo heeft de toeslagenaffaire veel kapot gemaakt. In Nederland wonen relatief veel kinderen die uit huis zijn geplaatst. Ook was het comité heel kritisch op hoe wij omgaan met kinderen in asielprocedures. Vooral op het gebied van bescherming, zorg, onderwijs en privacy. Ook over het klimaat waren er aanbevelingen. Veel kinderen hebben last van astma vanwege luchtvervuiling. Ook – en daar zijn wij het roerend mee eens – moeten kinderen meer mee kunnen praten over problemen die hen aangaan, zoals het klimaat. Voor al die kinderen in kwetsbare situaties willen wij er zijn.”

TeamUp inmiddels groot succes 

Geert Jan: “In 2015 kwamen er veel vluchtelingen uit Syrië naar Nederland. Verschillende hulporganisaties merkten toen dat er te weinig goede opvangplekken waren in ons land en dat vooral kinderen daar de dupe van werden. Zij voelen vooral de consequenties van de grote-mensenproblemen waar zij zelf niets aan kunnen doen. Voor hen wilden wij er zijn! Daarom ontwikkelden wij samen met War Child en UNICEF Nederland een programma dat het psychosociaal welzijn van kinderen vergroot en versterkt: TeamUp. Inmiddels is het wereldwijd een groot succes. In ons land voeren we dit sport- en spelprogramma uit op zo’n zestig opvanglocaties – samen met ruim tweehonderd vrijwilligers. En ook op scholen, in het nieuwkomersonderwijs, zijn we er wekelijks in tweehonderd klassen. Hier geven leerkrachten, die door ons getraind en begeleid worden, wekelijks een TeamUp-les.”

Door TeamUp weer beter in hun vel’

Aziza Dahman (42) weet uit ervaring dat TeamUp echt het verschil kan maken voor kinderen. Zo’n twee jaar geleden richtte zij samen met haar zusje – en steun vanuit het programma Sterk voor noord van de gemeente Leidschendam-Voorburg – Stichting Studielokalen op. “Wij geven basisschoolleerlingen in kwetsbare wijken in Leidschendam-Noord taallessen en coaching. Zelf ben ik ook een migratiekind, kwam op m’n dertiende naar Nederland. Ik weet hoe moeilijk het is om een nieuwe taal te leren en je een nieuwe plek eigen te maken. Als je het hebt over gelijke kansen voor kinderen, dan begint dat al met taal. Als je die niet voldoende beheerst, dan kan je niet voor jezelf opkomen. Begrijp je niet welke richting de samenleving opgaat en wat dit voor jou betekent. Je kan ook niet je stem laten horen en dat is heel frustrerend.”

Ieder kind kan meedoen 

“Vaak zie je dat kinderen met een migratieachtergrond allemaal bij elkaar in een klas komen. Niemand spreekt goed Nederlands en zo leer je dus niet van elkaar. Ook thuis en in je omgeving wordt weinig Nederlands gesproken, dan sta je al 3-0 achter. Taal is juist zo verbindend en creëert kansen. Daarom zijn wij twee jaar geleden begonnen met onze lessen. Eerst met acht kinderen en inmiddels zijn het er meer dan zestig. We geven inmiddels – na een training door Save the Children – ook TeamUp-lessen aan de kinderen. Coaching deden we al wel, maar met behulp van dit programma kan dat zoveel mogelijk non-verbaal. Zo kan ieder kind meedoen. Elk spel heeft een doel, zoals samenwerken, werken aan angsten en moed. Zonder dat een kind het doorheeft, werk je spelenderwijs aan een sociaal-emotioneel aspect. Het is fantastisch hoe kinderen dit omarmen. We geven de lessen inmiddels twee keer per week. Zo mooi om te zien dat kinderen door TeamUp beter contact maken met anderen en lekkerder in hun vel zitten.” 

Rust in de klas 

Geert Jan bevestigt dat leerkrachten enorm blij zijn met TeamUp. “Zeker in het nieuwkomersonderwijs gebeurt er veel in een klas. Ieder kind neemt z’n eigen dynamiek mee. Dit programma zorgt voor rust in de klas. En ook op opvanglocaties krijgen we van ouders door dat TeamUp soms de enige plek in de week is waar kinderen lekker kunnen spelen.” 

Brug slaan tussen jongeren en gemeente 

Nog zo’n succesvol binnenlands (school)programma is Speaking Minds, waarbij Save the Children ervoor wil zorgen dat kinderen en jongeren gehoord worden en meedoen in de samenleving. Geert Jan: “Ieder kind heeft het recht om te vertellen wat hij of zij belangrijk vindt en mee te kunnen praten. Toch gebeurt dat niet overal. In 2016 is Speaking Minds gestart, gericht op praktisch opgeleide jongeren op het mbo, vmbo en praktijkonderwijs. Het programma is een effectieve manier om jongeren en beleidsmakers van gemeenten met elkaar te verbinden. Jongeren vertellen waar ze tegenaan lopen, wat ze nodig hebben en geven advies. Belangrijke thema’s zijn vaak armoede, geldproblemen, veiligheid en klimaat. Onder begeleiding van Speaking Minds-trainers gaan klassen in zes tot tien bijeenkomsten met bepaalde vraagstukken aan de slag.”

‘Veel meer in samenspraak mét jongeren’ 

Jongerenwerker Niels Jonker (26) werkt bij ElkWelzijn, een organisatie die zich in Culemborg inzet voor een leef­bare samenleving. Niels: “Ik werk veel op scholen met jon­geren. Daar begeleid ik ook regelmatig schoolklassen met een Speaking Minds project. Geldzorgen, en hoe je die kunt voorkomen, was een vaak terugkerend thema. Een mooi succesverhaal is het idee van een verjaardagskaart voor jongeren die 18 worden, waarin staat wat je moet regelen als je 18 wordt. Denk aan een zorg verzekering of aanvragen van zorgtoeslag. Wat ik zo mooi vind aan Speaking Minds, is dat jongeren de kans krijgen om met professionals uit Culemborg in gesprek te komen. In het begin zijn ze allemaal super sceptisch, want – zo denken zij – wie wil er nu naar ze luisteren? Maar bij iedere afslui­ting van een project zitten we echt in de raadzaal met wet­houders erbij. Die nemen dan officieel de adviezen – die jongeren ook moeten presenteren – in ontvangst. Het project zorgt er uiteindelijk voor dat één van de adviezen ook daadwerkelijk wordt uitgevoerd. ”

Verbinding gemeente en jongeren

Speaking Minds zorgt volgens Niels echt voor verbin­ding tussen jongeren en de gemeente. “Inmiddels doen er jaarlijks zo’n honderd jongeren mee die met uiteenlo­pende adviezen komen. Wat momenteel in Culemborg speelt is de leefbaarheid onder jongeren. Wat je merkt is dat er – zeker voorheen – te vaak voor hen werd beslist en niet in samenspraak met. Wat we al met Speaking Minds voor elkaar hebben gekregen zijn bijvoorbeeld jongeren­ontmoetingsplekken (Jop’s) en we hebben samen Jop’s opgeknapt en verbeterd op basis van de adviezen van de jongeren. Onlangs kwam er ook op een school een spe­ciale rustruimte. Een plek waar jongeren zich even terug kunnen trekken als het hen te veel wordt. Mooi om te zien dat de schooldirecteur en de betrokken wethouder zich daar echt hard voor maakten.”

Strategische partnersschappen

Geert Jan: “Het is fantastisch om te zien wat Stichting Studielokalen en ElkWelzijn betekenen voor kinderen en jongeren in hun eigen buurt. We zijn er trots op om met hen te kunnen samenwerken. Soms is het onze rol om zelf iets nieuws te starten omdat er op die plekken nog niets is voor kinderen. Maar meestal zullen we lokale organisaties versterken en aanvullen. Dat zorgt voor veel impact voor kinderen. 

Ben je benieuwd om meer te horen of wil je mogelijk heden voor samenwerking verkennen, neem dan contact op met Geert Jan van Dijk, geert.jan.van.dijk@ savethechildren.nl.